شفافیت مالی بانک‌ها و شرکت‌های دولتی برای اولین‌بار در تاریخ بانکداری کشور
به گزارش پایگاه خبری بانک مسکن-هیبنا به نقل از ایبنا، یکی از تاریک‌خانه‌های اقتصاد کشور، بانک‌ها، بیمه‌ها و شرکت‌های دولتی هستند که از دیرباز محل ابهامات متعدد بوده‌اند، اما هیچگاه پشت پرده آن‌ها برای عموم مردم قابل‌دسترسی نبود. مجامع عمومی این شرکت‌ها معمولاً در جلسات داخلی برگزار می‌شد و اطلاعات شفافی دراین‌خصوص صورت‌های مالی شرکت‌های دولتی منتشر نشده بود.
زمانی اهمیت این موضوع معلوم می‌شود که یادآور شویم این شرکت‌ها بیش از ۶۵ درصد از منابع بودجه کشور را به خود اختصاص می‌دهند. بودجه کل کشور در سال جاری بیش از ۳۷۰۰ هزار میلیارد تومان است که از این میان بیش از ۲۲۰۰ هزار میلیارد تومان بودجه شرکت‌های دولتی، بانک‌های دولتی و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت است.
زیان‌سازی در تاریک‌خانه دولت
همین فضای خاکستری و عدم پاسخگویی باعث شده بود بهره‌وری این شرکت‌ها بسیار پایین باشد و بسیاری از آن‌ها زیان‌ده شوند. محمدرضا پورابراهیمی؛ رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی دی‌ماه ۱۴۰۰ اظهار کرد: «طبق گزارشی که به مجلس ارائه شده، ۶۰ درصد این شرکت‌ها زیان‌ده هستند و ناترازی اقتصادی آن‌ها قابل‌رؤیت است».
بر اساس اعلام وزارت اقتصاد، ۴۵۱ شرکت دولتی در کشور وجود دارد که از این تعداد ۳۷۹ شرکت دارای ردیف بودجه و ۷۲ شرکت فاقد ردیف بودجه هستند. از میان ۳۷۹ شرکت مذکور ۲۹۸ شرکت فرعی و ۸۱ شرکت اصلی هستند و از کل شرکت‌های دولتی ۳۵۴ شرکت فعال هستند که از این میان ۸۹ شرکت مادرتخصصی و ۳۶۲ شرکت فرعی هستند.
تابیدن نور شفافیت در دولت سیزدهم
دولت سیزدهم از همان آغاز به کار خود مجموعه اقداماتی را در راستای شفافیت انجام داد که از جمله آن‌ها شفافیت صورت‌های مالی و عملکرد بانک‌ها، بیمه‌ها و شرکت‌های دولتی بوده که برای نخستین در تاریخ بانکداری کشور انجام می‌شد.
انتشار این اطلاعات ارزشمند، این امکان را فراهم کرد تا عملکرد مالی این مجموعه‌های دولتی به‌صورت شفاف قابل‌بررسی باشد.
وزارت اقتصاد از سال ۱۴۰۰ به‌صورت خودجوش صورت‌های مالی بیش از ۳۰۰ شرکت دولتی را در سامانه کدال بورس منتشر کرد.
انتشار این اطلاعات با استقبال مردم و کارشناسان مواجه گردید و موارد زیادی هم در رسانه‌ها دستت به دست چرخید و با ایجاد مطالبه عمومی، فشار را بر این شرکت‌ها برای اصلاح وضعیت گذشته خود دوچندان کرد.
انتشار جدیدترین اطلاعات در هفته دولت
وزارت اقتصاد سال گذشته صورت‌های مالی ۲۹۸ شرکت دولتی مربوط به سال مالی ۹۸ را پس از تجدید بررسی، در کدال بارگذاری کرده است. همچنین درمورد سال مالی ۹۹، علاوه بر اینکه صورت‌های مالی ۳۲۱ شرکت منتشر شد، برای اولین‌بار صورت‌های مالی مربوط به ۱۳۲ شرکت تابعه نهاد‌های عمومی هم منتشر گردید.
حالا در اقدامی جدید در هفته دولت، صورت‌های مالی حسابرسی شده شرکت‌های دولتی بورسی که مجامع آن‌ها در سال جاری برگزار شده در راستای شفافیت صورت‌های مالی در سامانه کدال منتشر می‌شود.
به گفته سید عباس حسینی؛ معاون امور بانک، بیمه و شرکت‌های دولتی وزیر اقتصاد، امسال تا کنون مجامع سال مالی ۱۴۰۰ مربوط به ۱۶۵ شرکت برگزار گردیده که صورت‌های مالی این ۱۶۵ شرکت هم اکنون در سامانه داخلی بارگذاری شده و هم‌زمان با هفته دولت در کدال منتشر می‌گردد.
جهش در شیوه انتشار اطلاعات
خوشبختانه انتشار صورت‌های مالی بانک‌ها در روند خوبی قرار گرفته است. رئیس‌کل بانک مرکزی می‌گوید هم‌اکنون «بانک‌های خصوصی و دولتی در حال انتشار اطلاعات خود هستند».
حالا نوبت ارتقای روش‌های انتشار صورت‌های مالی بر اساس روش‌های نوین است.
در همین رابطه، علی صالح‌آبادی به‌تازگی اعلام کرده است که «تا ۲۲ بهمن امسال یکی از بانک‌ها، صورت‌های مالی خود را در قالب XBRL به ما ارائه خواهد کرد و پس از آن، نوبت سایر بانک‌هاست».
سیستم گزارشگری XBRL (سیستم بارکدگزاری اطلاعات صورت مالی) به‌عنوان یک تحول بزرگ در انتشار صورت‌های مالی تلقی می‌شود که باعث کاهش هزینه تولید و دسترسی به اطلاعات جهت تولیدکنندگان و استفاده‌کنندگان از اطلاعات صورت‌های مالی خواهد شد.
به‌طورکلی از مزایای استفاده از XBRL می‌توان به مواردی همچون امکان انتقال اطلاعات به شکل زنده، افزایش قابلیت مقایسه گزارش‌های مالی در سیستم حسابداری، دسترسی سریع به انواع اطلاعات موجود در طبقه‌بندی‌های تعریف شده مخصوصاً در سیستم برنامه‌ریزی منابع سازمانی، امکان ذخیره‌سازی داده‌ها توسط دریافت‌کننده و انجام عملیات محاسباتی بعدی روی آن‌ها، امکان دادوستد اطلاعات مالی بین سیستم‌های مختلف حسابداری در سیستم برنامه‌ریزی منابع سازمانی، امکان استفاده از نرم‌افزار‌های هوشمند تحلیل‌گر مالی مبتنی بر دریافت مستقیم اطلاعات از شرکت‌ها نام برد.
افشای ابر بدهکاران برای اولین‌بار در تاریخ بانکداری کشور
یکی دیگر اقدامات بی‌سابقه در راستای شفافیت حداکثری اطلاعات بانکی، انتشار اسامی ابر بدهکاران بانکی بود که با همکاری وزارت اقتصاد و بانک مرکزی برای اولین‌بار در تاریخ بانکداری کشور انجام شد.
سال گذشته انتشار اسامی ابر بدهکاران در قالب بودجه ۱۴۰۱ مصوب و بانک مرکزی مکلف به انتشار و به‌روزرسانی فصلی این اطلاعات شد. به این صورت که بانک‌ها اطلاعات خود را به بانک مرکزی ارائه می‌دهند و پس از بررسی و مغایرت سنجی، این اطلاعات منتشر می‌شود.
شفاف با مردم
یکی دیگر از اقداماتی که نباید از آن به‌سادگی گذشت، فراهم شدن امکان ارائه قرارداد تسهیلات به مشتریان در ماه‌های اخیر است.
به گفته حسینی؛ معاون وزیر اقتصاد، پیش‌ازاین در بانک‌ها هیچگاه حتی یک نسخه از قرارداد به مشتری داده نمی‌شد، اما با تکلیف این مقررات به بانک‌ها مقرر شد یک نسخه از قرارداد‌های بانکی در قالب قرارداد الکترونیکی به مشتری ارائه شود.
به‌طورکلی بانک مرکزی تأکید دارد همه تسهیلات از مسیر سامانه سمات عبور کند تا اشراف و امکان نظارت بر آن بیشتر شود و از این مسیر بتوان از انحراف تسهیلات و ارائه تسهیلات غیرموجه جلوگیری نمود.
در مجموع باید اقدامات دولت سیزدهم در زمینه شفافیت صورت‌های مالی و قرارداد‌های بانک‌ها و شرکت‌های دولتی را در کنار هم دید؛ مجموعه‌ای که می‌تواند به افزایش بازدهی این نهاد‌ها کمک کند.
